کریمه عبود
Karimeh Abbud
کشف کریمه عبود تا ابتدای هزاره سوم به تأخیر افتاد. در حدود سال 2007 میلادی بود که با بررسی عکسهای معاصر فلسطین، پژوهشگران خاورمیانه به وجود بانویی پی بردند که اولین عکاس زن حرفهای در آن منطقه محسوب میشد و همان سال، در مقالهای تحت عنوان «عکاس خورشید»[2] کریمه عبود به همگان معرفی گشت. علت این وقفهی چندین ساله در شناسایی او این بود که آثار او تا مدتها در بایگانی بازرگانان اسرائیلی قرار داشت و بهسختی پس از گذشت سالیان توسط پژوهشگران خریداری شدند.
به گفتهی عصام نصار[1]، استاد تاریخ دانشگاه ایالتیِ ایلینوی در آمریکا، کریمه عبود متولد 18 نوامبر 1893 در خانوادهای با اصالت لبنانی ساکن در بیت الحم[2] است. پدرش، سعید عبود، اهل روستای خیام در شمال ناحیهی جلیله (جنوب لبنان کنونی) بود. سعید در یتیمخانهی شنِلِر در اورشلیم درس خواند تا به کسوت کشیشیِ شهر درآمد. در آن زمان، هنوز عثمانیها بر این منطقه حکومت میکردند و مرزی میان لبنان و فلسطین وجود نداشت. (بریتانیاییها و فرانسویها پس از جنگ جهانی اول، بین این دو منطقه مرز کشیدند.) کریمه نخستین سالهای زندگی را در جلیله گذراند، زیرا پدرش در ناصریه و روستای شفا عمرو به فعالیتهای مذهبی مشغول بود. در سال 1899، این خانواده به بیتالحم نقلمکان کرد و کریمه باقی عمرش را در این ناحیه گذراند.
اولین مدرسهی عکاسیِ فلسطین در اوایل دههی 1860 در مجتمع ارمنیِ کلیسای جامع سنت جیمز در اورشلیم تأسیس شد. حوالی سال 1885، گارابید گریگوریان[3]، که در این مدرسه درس خوانده بود، نخستین استودیوی عکاسیِ اورشلیم[4] را بیرون از دروازهی یافا[5] بنا نهاد. اگرچه تخصص او عکاسیِ استودیویی بود، عکاسان جوان زیادی نزد او آموزش عکاسی را گذراندند. مانند بیشتر عکاسان اولیه فلسطین، کریمه عبود نیز اصول عکاسی را نزد این عکاس ارمنی فرا گرفت. کریمه در سن 17 سالگی از پدرش یک دوربین هدیه گرفت که زمینهساز جدیت او در ادامهی عکاسی شد.
در سال 1913، کریمه یک استودیوی عکاسیِ خانگی در بیتالحم افتتاح کرد. با اینکه استودیوی او اولین عکاسخانه در منطقه به شمار نمیآمد، اما بنابر شرایط اجتماعی زمانه در فلسطین و موقعیت زنان در آن زمان، عکاسی توسط یک زن برای مردم پذیرفتهتر بود و احتمالاً بسیار بیشتر از عکاسان مرد میتوانست از مراسم خانوادگی و فعالیتهای زنان عکس بگیرد. در آثار کریمه توجه به عکاسی از زنان بسیار دیده میشود، به طوریکه آنها را در کنار یکدیگر یا به صورت جداگانه در حال قدم زدن، بافندگی، گلدوزی و یا سایر کارهای خانه به تصویر کشیدهاند.
عکسی از دانشجویان رشتهی پرستاری، اورشلیم (1935)، کریمه عبود.
همچنین بخش زیادی از کار کریمه صرف عکاسیِ پرتره یا تکچهره میشد. او از خواهران و عموزادههایش به عنوان موضوع استفاده میکرد تا عکاسی را بیاموزد، لذا در میان مجموعهی آثار او، عکسهای فراوانی از آنها وجود دارد که گاه بخشهایی از آنها با دست رنگآمیزی شدهاند.
لیدیا عبود[1]، عموزادهی کریمه. عکس در 1924 توسط کریمه عبود گرفته شده است.
عکسهای کریمه مرجع بسیار ارزشمندی از گذشتهی فلسطین در زمینههای مختلفی چون وضعیت اجتماعی، اقتصادی و ... محسوب میشوند که این امر نشئت گرفته از علاقهی او به کودکان و مناسبتهای اجتماعی است. او کار خود را در استودیو ترک میکرد تا از کودکان در خیابان عکس بگیرد. او همچنین از جشنها و رویدادهای اجتماعی نیز عکاسی میکرد.
در حالی که بیشترین کارهای عکاسی حرفهای در آن زمان در استودیوها انجام میشد، با دقت طراحی شده و اغلب با هدف ایجاد تصویری با جلوههای هنری گرفته میشدند ، کریمه عکسهای خود را در خانههای مردم میگرفت. این شکل از کار کردن او بر حسوحال موضوعاتش تأثیرگذار بود. در پرتره های او اغلب عنصری خودجوش دیده میشود.
او به اندازهی عکاسان مرد همعصر خود که به عکاسی مشغول بودند، خشک و انعطافناپذیر نبود. مشتریهایش معمولاً راحت، و حتی بازیگوش به نظر میرسند و به لطف آنها میتوان به وضعیت طبقهی متوسط فلسطینی آن دوره پی برد، در ضمن مشخص میشود که آنها دوست داشتند چه تصویری از خود ارائه دهد. در حالی که بیشترین کارهای عکاسی حرفهای در آن زمان در استودیوها و تحت شرایط کنترل شدهی نوری انجام میشد و عکاسان مرد، بیشتر از گردشگران و سیاحان عکس میگرفتند، کریمه گاه استودیو را ترک میکرد و عکسهای خود را در خانههای مردم میگرفت و به مشتریهایش اجازه میداد که ماهیتِ واقعیِ خود را نشان دهند.
برخی دیگر از آثار او به نمایش اماکن مذهبی و باستانی پرداخته است. تصاویری از شهرهای فلسطین، اماکن تاریخی مانند شهر بعلبک[2]، مناظر طبیعی و پرترهها. او بعدها کارگاهی برای رنگآمیزی عکسها دایر کرد و در آنجا تولید کارتپستال از عکسهایش را شروع کرد. تصاویر این کارتپستالها حاصل سفرهای بین شهری او با ماشین شخصیاش بود. همچنین لازم به ذکر است که از عبود به عنوان اولین زن فلسطینی که گواهینامهی رانندگی دریافت نموده نیز یاد شده است.
کریمه در سالهای پایانی زندگی خود در کنار خواهرش زندگی میکرد و سرانجام در 1955 بر اثر تب جان سپرد و در بیت الحم دفن شد. بدون شک او یکی از مهمترین شخصیتهای ایجاد تغییر در زمینه عکاسی در فلسطین محسوب میشود. او در عکاسی خود به زنان فلسطینی و عرب توجه میکرد و منبعی غنی از اطلاعات پیرامون وضعیت زنان برای امروز به وجود آورده است. او همچنین در عکسهایش نشان داده است که فلسطینیها فقط عشایر ساکن در چادرها نبودند، تأثیر مدرنیته بر زندگی مردم فلسطین به خوبی در تصاویر او نمود یافته است.
پس از سالها و با کشف عبود، نمایشگاهی از آثارش برگزار شد. همچنین فیلم مستندی دربارهی زندگی او با عنوان «تصاویر احیا شده»[3] (2012) به کارگردانی محاسن ناصرالدین[4] تولید شد. کتابی نیز تحت عنوان «کریمه عبود: پیشگام فمینیست فلسطین»[5] توسط متری الراهب[6] منتشر گردید. این کتاب شامل صدها عکس از عبود است که شهرهای فلسطین، بازارها، سواحل، مساجد و کلیساها را در آن به تصویر کشیده است.
خانوادهی کریمه، 1903 میلادی، ناصریه. کریمه در ردیف اول نفر دوم از راست قرار دارد. عکاس ناشناس.
کارت پستالهای کریمه عبود
منبع:
Mrowat, A. 2007. “Karimeh Abbud: Early Woman Photographer (1896-1955).” Jerusalem Quarterly 31: 72-78.
Nassar, I. 2011. “Early Photography in Palestine: The Legacy of Karimeh Abbud.” Jerusalem Quarterly 46: 23-31.
Raheb, M. 2011. Karimeh Abbud: Pioneer Female Phographer of Palestine. Bethlehem, Palestine: Diyar Consortium. Print. Arabic language.
[1] Lydia Abbud
[2] Baalbek
[3] Restored Pictures
[4] Mahasen Nasser-Eldin
[5] Karimeh Abbud: Pioneer Female Phographer of Palestine
[6] Mitri Raheb
[1] Issam Nassar
[2] Bethlehem
[3] Garabed Krikorian
[4] Jerusalem
[5] Jaffa
[1] Karimeh Abbud
[2] The photographer of the sun